Bazylika św. Jana na Lateranie

Bazylika św. Jana na Lateranie to obiekt skromny w porównaniu z niektórymi monumentalnymi zabytkami Rzymu, jednak absolutnie nie należy go z tego powodu pomijać w swoim planie zwiedzania miasta.

Swoim znaczeniem przewyższa nawet bazylikę św. Piotra.

O jego wadze świadczy choćby napis przy wejściu, mówiący o tym, że świątynia jest „matką i głową wszystkich kościołów miasta i świata”. 

Bazylika św. Jana (a właściwie świętych Janów – Chrzciciela i Ewangelisty) jest jedną z czterech bazylik papieskich.

W jej wnętrzu znajduje się jeden z symboli Stolicy Apostolskiej – tron papieski.

Wielu turystów zastanawia nazwa bazyliki.

Związana jest bezpośrednio z historią miejsca, w którym się znajduje.

Pierwszy budynek świątyni został wybudowany w miejscu zwanym Horti Lateran (ogrody na Lateranie), dawnej posiadłości rodziny Lateran.

Stało się to już w roku 318, niedługo po wydaniu Edyktu Mediolańskiego, który wprowadził wolność wyznania w Cesarstwie Rzymskim.

Kościół był wielokrotnie niszczony na skutek pożarów i odbudowywany.

Obecna budowla w niczym nie przypomina tej z IV wieku.

To właśnie zniszczenia spowodowane pożarem były również powodem przeniesienia siedziby papieża z Awinionu do Watykanu, zamiast na Lateran. 

Swój obecny kształt kościół uzyskał w połowie XVII wieku.

Architektowi, Francesco Borrominiemu, udało się wówczas zachować tradycyjny pięcionawowy układ budowli.

Charakterystyczna fasada wejścia do świątyni powstała w roku 1732 na podstawie projektu Alessandro Galilei.

Fasada została wykonana w stylu klasycystycznym.

Składa się z przestronnego narteksu – przedsionka prowadzącego do świątyni.

Nad wejściem znajduje się wspomniany napis …Omnium Ecclesiarum Urbis et Orbis Mater et Caput – matka i głowa wszystkich kościołów miasta i świata.

Fasadę wieńczą rzeźby Chrystusa i Doktorów Kościoła.

W niszach filarów nawy głównej znajdują się rzeźby dwunastu apostołów wykonane przez uczniów Berniniego, jednego z najwybitniejszych twórców barokowych.

Wzdłuż naw bocznych rozmieszczone są kaplice z grobowcami papieży i kardynałów.

Legenda głosi, że z grobowca jednego z papieży, Sylwestra I, rozlega się klekot kości za każdym razem, gdy ma umrzeć zwierzchnik Kościoła.

Nawę główną wieńczy absyda, w której znajduje się ołtarz papieski.

Szczególną uwagę zwraca znajdujący się nad ołtarzem gotycki baldachim z XIV wieku.

Według tradycji, w jego górnej części umieszczone zostały czaszki świętych Piotra i Pawła.

Kościół posiada także dwie inne relikwie: drewno ze stołu, przy którym Jezus spożywał ostatnią wieczerzę, oraz krople krwi Chrystusa.

Jednym z wartych uwagi dzieł jest także XIII-wieczna mozaika przedstawiająca Krzyż Święty, Matkę Boską oraz niewielką postać fundatora mozaiki, papieża Mikołaja IV.

Pod mozaiką znajduje się jeden z najważniejszych elementów bazyliki, symbol Stolicy Apostolskiej – tron papieski.

Warto wiedzieć, że Mszę przy głównym ołtarzu w bazylice na Lateranie może odprawiać tylko papież. Msza taka odbywa się raz w roku, w Wielki Czwartek. 

Ozdobiony freskami transept jest połączony z najstarszą istniejącą budowlą na Lateranie – baptysterium św. Jana u Źródła.

Powstało ono w IV wieku, a obecny kształt ośmiokąta uzyskało sto lat później.

W jednej z jego kaplic można zobaczyć mozaiki z V wieku.

Na bazylice nie kończą się warte odwiedzenia zabytki na Lateranie.

Tuż przy bazylice znajdziemy Pałac Laterański, który jest jedną z rezydencji papieskich.

Powstał w XVI wieku na zlecenie papieża Sykstusa V, a obecnie jest między innymi siedzibą Papieskiego Muzeum Starożytności Chrześcijańskich.

Do dawnej kaplicy papieskiej, Sancta Sanctorum, prowadzą Święte Schody (Scala Santa), po których, zgodnie z legendą, wchodził Jezus Chrystus w pałacu Poncjusza Piłata.

Pątnicy wchodzą po nich na kolanach, ale do kaplicy można się dostać również w bardziej wygodny sposób, po schodach na jednej z dwóch klatek schodowych.

Między bazyliką a murami miejskimi znajdował się niegdyś klasztor zamieszkiwany przez mnichów, którzy pełnili funkcje służebne w świątyni.

Obecnie z klasztoru zachowały się jedynie oryginalnie zdobione krużganki otoczone marmurowymi kolumnami o skręconym kształcie, zbudowane w stylu przejściowym między romańskim i gotyckim.