Piotrkowska

Ulica Piotrkowska – reprezentacyjna ulica Łodzi, jedna z najdłuższych handlowych ulic Europy, długości ok. 4,2 km, biegnąca południkowo w linii prostej, pomiędzy pl. Wolności a pl. Niepodległości.

Jest równocześnie sercem i kręgosłupem Łodzi. W ciągu dziesięcioleci zmieniała się wielokrotnie, ale zawsze była centrum handlowym i ważną arterią komunikacyjną. Pełni też funkcje przypisane w innych miastach rynkowi - odbywają się na niej przeróżne imprezy rozrywkowe.

Jest tu również największe w Polsce nagromadzenie pubów, nocnych klubów i restauracji. Na znacznej części ulicy wprowadzono zakaz poruszania się samochodami, ale z powodzeniem zastępują je riksze, niektóre w kształcie łódki.

Na odcinku od ul. Zielonej do pl. Wolności zachowało się mnóstwo ciekawych kamienic. W skromnym budynku pod nr 46, w którym mieściła się redakcja „Kuryera Codziennego”, bywał w 1896 r. Władysław Reymont, gromadzący materiały do powieści „Ziemia Obiecana”.

Budynek pod nr 43, noszący cechy berlińskiej secesji, to tzw. kamienica Kohna, zbudowana w latach 70. XIX w. i przebudowana na początku XX stulecia. Fasadę kamienicy pokrywają złocone sztukaterie o motywach roślinnych, a obramowania okien przypominają pnie drzew.

Pod nr 11, na rogu Piotrkowskiej i ul. Próchnika, stoi kamienica Scheiblera. Ma przepiękną kopułę z masztem, a jej elewację pokrywają elementy neobarokowe i neorenesansowe. Potężna kamienica pod nr 12 jest doskonałym przykładem zastosowania ornamentyki eklektycznej. 

Zwiedzając kompleksy fabryczno-rezydencjonalne, należące niegdyś do największych łódzkich fabrykantów, warto zwrócić uwagę na unikatowe elementy dekoracyjne na fasadach i wewnątrz budynków. Właściciele okazałych rezydencji, którzy nie mogli się poszczycić arystokratycznymi korzeniami, zastępowali herby emblematami z motywami industrialnymi, np. wizerunkami wrzecion i regulatorów ciśnienia w maszynach parowych albo postaciami prządek. 

Ulica podupadła znacznie po II wojnie światowej. Dopiero po 1990 r. została poddana stopniowej rewitalizacji i zamieniona w rodzaj deptaka. Budowle, urbanistyka, instytucje, restauracje, kluby i puby umieszczone w pobliżu Piotrkowskiej tworzą obecnie szczególną jej atmosferę o „kultowym” charakterze, wykraczającym zasięgiem poza Łódź. 

Początkowo obecna ul. Piotrkowska, pełniła rolę traktu łączącego Piotrków Trybunalski ze Zgierzem, na szlaku którego znajdowała się mała, przydrożna osada miejska Łódź, zagubiona w zwartej wtedy Puszczy Łódzkiej. W 1821 r. Rajmund Rembieliński – prezes Komisji Województwa Mazowieckiego rozpoczął działania zmierzające do regulacji zabudowy osady fabrycznej. Osadę tę nazwano Nowym Miastem.

Znajdowała się ona na południe od „starej” Łodzi. Na planie osady sporządzonym przez geometrę Viebiega, wyznaczono linię traktu, a wzdłuż niego przecznice oraz standardowe jednomorgowe parcele szerokości 17,5-21 m, przydzielane rzemieślnikom tkackim. Na parceli budowano standardowy dom – warsztat, który lokalizowano frontem przy trakcie, zaś resztę działki stanowił „ogród” dla rodziny właściciela. Przydział działki zależał od rodzaju deklarowanej produkcji.

Dzięki temu w sąsiedztwie znajdowały się manufaktury (warsztaty) rzemieślników o jednakowej specjalności. W północnej części traktu zlokalizowano działki dla sukienników, dalej na południe dla tkaczy - płócienników (wyrabiających tkaniny lniane), następnie dla rzemieślników wykańczających tkaniny (bielników, farbiarzy), a na samym południu traktu znajdował się targ, na którym sprzedawano gotowe produkty. 

Na północnym końcu tego traktu wyznaczono Rynek Nowego Miasta (obecnie pl. Wolności) – pełniący funkcje administracyjne dla osady rzemieślniczej. Rynek Nowego Miasta znajdował się na południe od rynku Starego Miasta i nieco na zachód od najstarszej, wiejskiej części Łodzi. W tym czasie cały ten trakt wraz z oboma rynkami i targiem był drogą łączącą stolicę guberni piotrkowskiej, którą był Piotrków Trybunalski, ze Zgierzem i Łęczycą.

Nazwa ulicy została nadana przez burmistrza Starego Miasta Czarnkowskiego i budowniczego obwodu łęczyckiego Dürringa. W 1823 roku stanęły tabliczki z nazwą ulicy „Piotrowska”, a pięć lat później w 1828 roku, nazwę tę potwierdzono w piśmie rządowym i naniesiono na plan osady.

Trakt piotrkowski w „nowej” Łodzi, nazywany od tego czasu ul. Piotrkowską do 1865 r., tj. daty połączenia kolejowego Łodzi z Koluszkami i Koleją Warszawsko-Wiedeńską, był głównym połączeniem komunikacyjnym pomiędzy Łodzią i Piotrkowem Trybunalskim, którym toczył się konny ruch osobowy i towarowy z użyciem wielkich wozów i dyliżansów.

Część tych wozów skręcała w ulicę Główną („główną” przecznicę Piotrkowskiej – dziś aleję Piłsudskiego), kierując się na szosę rokicińską do Rokicin, w których mieściła się najbliższa stacja kolejowa. Jednocześnie pełnił on rolę wewnętrznej drogi łączącej poszczególne warsztaty rzemieślników tkackich różnych specjalności, wymieniających swe półprodukty i ogniskującej życie wewnętrzne powstającego miasta przemysłowego.

Ul. Piotrkowska stanowiła zatem rodzaj wewnętrznego dziedzińca i rynku dla wielkiej „manufaktury łódzkiej”, jaką w całości było Nowe Miasto. Tą jej funkcją jest tłumaczony fakt, że w Łodzi nigdy nie ukształtowało się klasyczne centrum miejskie z centralnie położonym rynkiem i współśrodkowo rozrastającymi się instytucjami handlowymi i życia publicznego, a jego zadania przejęła ul. Piotrkowska.

W 1876 roku ulica została wybrukowana „kocimi łbami”, a w roku 1899 w budynku przy numerze 120 Władysław i Antoni Krzemińscy otworzyli pierwsze na ziemiach polskich stałe kino zwane „Teatrem Żywych Fotografii”. 

12 kwietnia 1940 r. – rozkazem Adolfa Hitlera - nadano miastu nazwę Litzmannstadt, a ul. Piotrkowskiej - Adolf Hitler Straße. Był to jedyny okres gdy zmieniono nazwę ulicy.

Kiedy po śmierci Józefa Stalina władze partyjno-państwowe wydały zalecenie, aby „główne” ulice większych miast polskich nosiły nazwę ul. Stalina, w Łodzi imię Stalina nadano głównej ulicy... ulicy Głównej (decyzję taką podjął Kazimierz Mijal – ówczesny szef kancelarii Bolesława Bieruta), natomiast ul. Piotrkowska pozostała Piotrkowską. 

1 sierpnia 2002 r. otwarto na ul. Piotrkowskiej Pomnik Łodzian Przełomu Tysiącleci – czyli imiennej nawierzchni pokrywającej fragment głównej ulicy miasta (od ul. Tuwima do ul. Nawrot) - prawdopodobnie jest to jedyny tego typu pomnik na świecie, zawierający obecnie 13454 imienne kostki. 

Od 1999 r. ul. Piotrkowska jest dekorowana wykonywanymi w brązie rzeźbami plenerowymi stojącymi na jej chodnikach, upamiętniającymi sławne osoby związane z Łodzią, które tworzą tzw. Galerię Wielkich Łodzian. 

Na ul. Piotrkowskiej między ul. 6 Sierpnia a pasażem Rubinsteina znajduje się Aleja Gwiazd. Na pomysł alei na wzór hollywoodzki wpadł w 1996 r. aktor Jan Machulski. Pierwsza mosiężna gwiazda – dla aktora Andrzeja Seweryna – została wmurowana rok później. Po stronie parzystej (wschodniej) są gwiazdy reżyserów, po stronie nieparzystej znajdują się płaskorzeźby aktorów.

Warto wiedzieć, że Piotrkowska nie jest najdłuższą ulicą Łodzi.

To największą Łodzi troską,
aby Łódź całą – zmieścić na Piotrkowską.