Manufaktura

Izrael Poznański w 1871 roku zakupił po zachodniej stronie Nowego Miasta w Łodzi parcele wzdłuż ulicy Ogrodowej pod przyszłą fabrykę płótna. W latach 1872 – 1892 zaczęto budować fabrykę według projektu Hilarego Majewskiego.

Do końca XIX wieku na prawie 30 hektarach powstał kompleks, który był największą fabryką kalisko-mazowieckiego okręgu przemysłowego, znacjonalizowaną w 1945 r., wpisaną do rejestru zabytków w latach 1971 – 1993. Od roku 2006 mieści się w nim centrum handlowe Manufaktura. 

W kompleksie fabryk Izraela Poznańskiego znajdowały się: tkalnie, przędzalnia, bielnik, apretura, farbiarnia, drukarnia tkanin, wykańczalnia, oddział naprawy i budowy maszyn, ślusarnia, odlewnia, parowozownia, gazownia, remiza strażacka, magazyny, bocznica kolejowa, kantor fabryczny, pałac właściciela i budynki mieszkalne dla robotników.

29 października 1889 r. firma Poznańskiego, podobnie jak inne łódzkie przedsiębiorstwa bawełniane, została przekształcona w spółkę akcyjną. Oficjalna nazwa zakładów brzmiała: „Towarzystwo Akcyjne Wyrobów Bawełnianych I.K. Poznańskiego w Łodzi”. Rozrastające się zakłady Poznańskiego zatrudniały z biegiem lat coraz więcej pracowników: w 1865r. – 70 robotników, w 1879 – już 426 robotników, w 1906 – przeciętny stan zatrudnienia wynosił 6800 ludzi. 

W czasach PRL fabryka nosiła nazwę: Zakłady Przemysłu Bawełnianego im. Juliana Marchlewskiego, który w XIX w. pracował w fabryce, prowadząc działalność socjalistyczną wśród robotników. To właśnie w niej toczy się fabuła powieści Ziemia Obiecana Władysława Reymonta. 

Dziś na terenie fabryki mieści się Manufaktura – jedno z największych centrów handlowo – usługowo - rozrywkowych nie tylko w Polsce, ale i w Europie Środkowej. Otwarcie centrum Manufaktura nastąpiło 17 maja 2006 r. po pięciu latach opracowywania projektu i prawie czterech latach renowacji. 

Powierzchnia całego centrum wynosi 27 ha. Przebudowa dawnej fabryki została tak wykonana, aby częściowo zachować dawną atmosferę tego miejsca. Wizytówką kompleksu jest pięciokondygnacyjna przędzalnia bawełny z czerwonej nieotynkowanej cegły przy ul. Ogrodowej, powstała w latach 1877 – 78. Pozostałe budynki na terenie Manufaktury mają zbliżony wygląd, ale wielkością ustępują przędzalni.

Wyjątkiem jest tylko główna galeria sklepowa, która jest zupełnie nową konstrukcją zbudowaną ze szkła i stali. Jest ona jednak niższa od otaczających ją budynków ceglanych, dzięki czemu nie widać jej z zewnątrz.

Dominują tu zatem stare, pofabryczne budynki z czerwonej, nieotynkowanej cegły, które zostały jednak całkowicie przebudowane wewnątrz. Zamysł wpisuje się w rewitalizacyjne działania, popularne w miastach o przeszłości przemysłowej – mające na celu zachować atmosferę urbanistyczną z przeszłości z nowoczesnym zastosowaniem budowli.

W sumie rewitalizacją objęto kilkanaście hal i budynków poprodukcyjnych, zaliczonych obwieszczeniem Konserwatora Miasta Łodzi w 1971 r., wraz z przyległym pałacem, do czterech najcenniejszych zabytków przemysłowych miasta. 

Jedno z wejść na teren Manufaktury prowadzi przez dawną, główną bramę fabryczną przypominającą łuk triumfalny, z odrestaurowanymi żeliwnymi wrotami i mechanicznym, w pełni sprawnym zegarem. 

Na terenie Manufaktury odrestaurowano w sumie 90 000 m² obiektów z cegły, stworzono m.in. ponad 3 hektarowy rynek, wybudowano parkingi na 3500 samochodów, posadzono 600 drzewek w wieku 5 lat. W Manufakturze poza sklepami znajdują się m.in. centrum rozrywki, kompleks kulturalny (oddział Muzeum Sztuki, Kinderplaneta, Muzeum Historii Miasta Łodzi, Muzeum Fabryki), kompleks ok. 60 restauracji i kawiarni, centrum samochodowe.

Na rynku organizowane są koncerty, zawody sportowe i różnorodne imprezy. Latem część terenu zajmuje piaszczysta plaża, a zimą lodowisko.

Na odcinku 300 m zbudowana została na nim najdłuższa w Europie fontanna, której woda jest wieczorem podświetlana i sprawia wrażenie, jakby tańczyła w rytm puszczanej z głośników muzyki.