Fontanna

Może być to tylko prosta rurka, z której cieknie woda lub wspaniała rzeźba z wyciekającym płynem. Place, rynki, parki, przydomowe ogródki, pałace, ulice… bardzo chętnie przyozdabiane są fontannami. 

Według definicji fontanna (wodotrysk) to ozdobne urządzenie, w którym woda wypływająca ze źródła (łac. fons) napełnia otwarty zbiornik różnego rodzaju oraz odpływa z niego.

Jej konstrukcja składa się z basenu z przelewem i trzonu z dyszą. Do trzonu doprowadzona jest pod ciśnieniem woda, która tryska z jednej lub kilku dysz. Opadająca woda gromadzona jest w basenie, który może być złożony z jednej lub kilku mis różnej wielkości i różnego kształtu.

Ilość wody w basenach regulowana jest za pomocą przelewów. Fontanna może być ścienna lub wolnostojąca. Jest jednym z elementów tzw. małej architektury. 

Prawdę mówiąc z definicji trudno wyobrazić sobie wspaniałe fontanny, które zachwycają swoją prostotą lub kunsztem. 

Pierwsze fontanny konstruowano już w czasach antycznych, i szybko stały się one podstawowym elementem wyposażenia miast. Rozwój pierwszych sieci wodociągowych ponad 6 tysięcy lat temu, umożliwiał wykorzystanie nadmiaru wody doprowadzanej akweduktami między innymi do budowy fontann.

Bazowały one na strumieniu swobodnie płynącej wody, choć już wtedy były fontanny strzelające w górę strumieniami wody dzięki ręcznie napędzanym pompom. Umieszczano je w ogrodach, parkach, na placach miast i dziedzińcach pałaców - służyły ozdobie, pełniły funkcje użytkowe lub kultowe (np. w meczetach, bazylikach wczesnochrześcijańskich).

Pierwszą (znaną) fontannę uruchomił około 60 roku n.e. Heron z Aleksandrii. Tryskała źródlaną wodą dzięki sile grawitacji - nie wymagała żadnej pompy ani innego napędu.

W Polsce pierwsze fontanny były również napędzane grawitacyjnie, jak np. fontanna w Pińczowie z 1593 roku, do której wodę doprowadzono kamiennym rurociągiem z położonej powyżej sadzawki. Pierwszą fontannę uruchomioną w Warszawie zaraz po wojnie, wspomagał siłą swoich mięśni ukryty hydraulik. 

Rozróżnia się dwa zasadnicze typy fontann:
fontanna europejska - jest to fontanna, w której woda tryska ponad zbiornik, a następnie wpada do niego, jednocześnie burząc lustro wody. Tego typu fontanny rozpowszechniły się w Europie na początku ery nowożytnej i są obecnie najpopularniejsze; 

arabska - jest to fontanna, w której woda nigdy nie znajduje się w powietrzu, a wycieka z otworu po elementach swojej konstrukcji. Fontanny tego typu budowali muzułmanie, szczególnie na Półwyspie Iberyjskim (Grenada) oraz w Turcji. 

Jedna z najsłynniejszych fontann powstała w Rzymie na zamówienie papieża Klemensa XIII w połowie XVII wieku - do dziś przy fontannie di Trevi, bo o niej mowa, gromadzą się tłumy turystów i rzymian.

Jest ona przykładem fontanny, której woda spływa w formie kaskad i jest zasilana grawitacyjnie, wodą spływającą do niej akweduktem. Światową sławę fontanna di Trevi zawdzięcza nie tylko niepowtarzalnemu urokowi i zwyczajowi wrzucania pieniążków do niecki, ale także szwedzkiej aktorce Anicie Ekberg, która w filmie Federica Felliniego La Dolce Vita (Słodkie życie) zażywała tu nocnej kąpieli.

Ta jedna z najsłynniejszych scen w dziejach kina znalazła kilku naśladowców. Jest to jednak surowo zabronione i karane.

Fontannę warto podziwiać późnym wieczorem, kiedy tłumy turystów przerzedzają się, a sztuczne oświetlenie dodaje fontannie blasku i piękna. Nie wolno zapomnieć też o wrzuceniu drobnej monety do fontanny. To wiekowa tradycja, której z pewnością nie oprze się żaden turysta, pozwalająca wrócić w to miejsce w przyszłości i jeszcze raz zobaczyć i usłyszeć szum tej kryształowej wody.

Jedną z największych fontann jest wybudowana w 1997 roku w Singapurze Fountain of Wealth. Zajmuje powierzchnię 1683 m². Koszt jej budowy wyniósł 6 milionów dolarów. Natomiast najwyższy na świecie strumień wody wyrzuca fontanna Fahda w Arabii Saudyjskiej - na rekordowe 312 m (wieża Eiffla bez anteny ma około 301 m). 

Współczesne fontanny często mają wbudowane automatyczne urządzenia do iluminacji, regulacji strumienia wody, np. śpiewająca fontanna w Mariańskich Łaźniach - "śpiewa" w rytm podkładu muzycznego.