Bazylika Grobu Pańskiego

W klimacie świąt Wielkiej Nocy zapraszam do Bazyliki Grobu Pańskiego w Jerozolimie. Przechodząc przez bramy starego miasta, wąskimi dróżkami wśród licznych arabskich sklepików dochodzi się do kościoła, który skrywa pamiątki ostatnich godzin Jezusa Chrystusa na ziemi: Kalwaria, miejsce śmierci oraz Grób, gdzie został złożony i skąd zmartwychwstał trzeciego dnia.

Pobożność chrześcijańska w tym samym miejscu lokalizuje także wiele innych wydarzeń związanych z męką, śmiercią i zmartwychwstaniem Pańskim.

Bezpośrednio po zmartwychwstaniu Chrystusa pusty grób musiał budzić zainteresowanie nie tylko Jego uczniów, ale i tych, do których dochodziła wiadomość o zmartwychwstaniu. Zburzenie Jerozolimy w 70 roku i spalenie świątyni Heroda sprawiły, że chrześcijanie jerozolimscy zaczęli cenić (czcić) Golgotę i grób jako miejsca święte więcej niż zgliszcza świątyni, zalegające górę Syjon.

Nic też dziwnego, że cesarz Hadrian, który w trzydziestych latach II wieku stłumił powstanie żydowskie pod wodzą Bar Kochby, bezlitośnie rozprawił się ze wszystkimi pamiątkami i świętościami zarówno żydów, jak i chrześcijan, których na terenie Palestyny traktował na równi, jako buntowników. Grób Jezusa zasypano.

W 326 roku św. Helena, matka cesarza Konstantyna Wielkiego, przybyła do Jerozolimy, aby odnaleźć grób Chrystusa. Kierowała się tradycją. Odgruzowano grób. Obok niego odnaleziono drzewo krzyża. Cesarz polecił wybudować bazylikę, która miała według planów charakter kompleksu budowli; obejmowała trzy pomieszczenia: Bazylikę Grobu, nazwaną Anastasis - Zmartwychwstanie, Martyrion dla przechowywania drzewa krzyża świętego i innych relikwii oraz skałę samej Golgoty.

W czasach Konstantyna ukończono budowę Bazyliki Grobu Pańskiego i uroczyście ją poświęcono 14 września 335 roku. Na tę uroczystość przybył do Jerozolimy sam cesarz Konstantyn Wielki, a opis zarówno budowli, jak i etapów jej wznoszenia pozostawił nam Euzebiusz z Cezarei, świadek tych wydarzeń. Potwierdzają to również inni autorzy z IV wieku, a wśród nich znani nam już św. Cyryl Jerozolimski oraz Egeria.

Kult tych miejsc świętych wzrósł, gdy w roku 351 ukazał się na niebie wielki znak świetlanego krzyża, rozpostarty między Golgotą i Getsemani. O tym wydarzeniu wspomina się wiele w ówczesnych dokumentach. Najcenniejszy jest list, który bezpośrednio po obserwacji tego zjawiska napisał św. Cyryl, biskup Jerozolimy, do cesarza Konstancjusza. Zaznacza on, że krzyż jako znak na niebie pojawił się po uroczystości Pięćdziesiątnicy, a więc Zesłania Ducha Świętego, że był widoczny, ponieważ jaśniał bardziej niż słońce. Oglądało ten znak na niebie całe miasto mniej więcej od godziny 9 rano przez kilka godzin. Sam Cyryl był świadkiem tego zjawiska. Znak widzieli zarówno wierzący chrześcijanie, żydzi, jak i poganie.

Być może, iż to wydarzenie przyczyniło się, a może nawet zadecydowało, że na Golgocie ustawiono wielki, drogocenny krzyż ze złota i drogich kamieni. Wydarzyło się to około 428 roku. Jest to również jeden z dowodów na to, iż na tym miejscu składano niezwykle cenne dary. Opis tych kosztowności podaje jeden z pielgrzymów w VI wieku. Bazylika Grobu Pańskiego i przestrzeń między nią a Golgotą zamieniły się w jeden wielki skarbiec o niespotykanym bogactwie. Nagromadzenie w jednym miejscu tak wielu cennych darów stało się łakomym kąskiem dla wrogów, którzy zdobyli Jerozolimę. Dokonało się to 20 maja 614 roku. Persowie zniszczyli miasto. Wśród wielu łupów wywieźli również ów drogocenny krzyż, stojący na Golgocie.

W 20 lat później Jerozolimę zdobył kalif Omar - przeszła ona w ręce mahometan. Następny wielki dramat rozegrał się 16 października 1009 roku, gdy kalif egipski El Hakim kazał zniszczyć do fundamentów wszystkie kościoły chrześcijańskie. Padła wtedy również Bazylika Grobu Pańskiego. Odbudowano ją w 40 lat później, rozbudowana została przez Krzyżowców. Zasadniczo w tym kształcie przetrwała do naszych czasów. Bazylika to również namacalny dowód  podziału chrześcijan.

O Bazylikę Grobu Chrystusa spierają się do dnia dzisiejszego różne Kościoły chrześcijańskie.

Zasady współżycia chrześcijańskich wspólnot na terenie świątyni regulowały w historii prawa nadawane przez sułtanów Kairu, a od 1517 Istanbułu. Od 1852 obowiązuje na terenie bazyliki tzw. Status quo.

Ten swego rodzaju kodeks praw i obowiązków określa nie tylko godziny celebracji liturgicznych, lecz dosłownie wszystko, co dotyczy życia wspólnot kościelnych rezydujących na terenie bazyliki, dzień po dniu, miesiąc po miesiącu, rok po roku.

Golgota. Orygenes w III wieku, powołując się na tradycję żydowską, identyfikuje miejsce ukrzyżowania Chrystusa z grobem praojca Adama (Golgota lub Miejsce Czaszki): „tak jak wszyscy umierają w Adamie, tak też w Chrystusie wszyscy będą ożywieni”. Kaplica Adama pod Kalwarią przypomina o tej tradycji.

Euzebiusz z Cezarei, jeszcze przed rozpoczęciem prac podjętych z polecenia imperatora Konstantyna (327-335), napisał: „Miejsce Czaszki, gdzie Chrystus został ukrzyżowany, można do dziś zobaczyć w Aelia (Jerozolima), na północ od góry Syjon”.

Relikwia Krzyża, znaleziona w czasie prac budowlanych na dnie cysterny, wkrótce zajęła należne jej miejsce na szczycie skały, którą chrześcijanie uważają za pępek i centrum świata (Cyryl Jerozolimski, IV w.). Euzebiusz z Cezarei (ok. 340r.) szczegółowo relacjonuje okoliczności odnalezienia grobu Chrystusa pod potężnym nasypem ziemnym z czasów imperatora Hadriana (135r. p. Ch.). Opowiada on o tym, jak cesarz Konstantyn (krótko po 325r.) polecił zburzyć pogańskie świątynie i szukać grobu głęboko ukrytego w ziemi: „wówczas, wbrew wszelkiej nadziei, ukazał się… czcigodny i najświętszy świadek zbawczego Zmartwychwstania”. Wydrążony w skale Grób czczony był we wnętrzu wspaniałej bazyliki aż do dnia jej zburzenia z rozkazu kalifa Hakema w 1009r.

Jedyną pozostałością trzyczęściowej konstantyńskiej świątyni (Martyrion, Triportico i Anastasis), zachowaną do naszych czasów, jest rotunda Anastasis.

Inne części budowli pochodzą z czasów wypraw krzyżowych (1141r.). W środku Anastasis znajduje się dwuczęściowa kaplica Grobu Pańskiego (8 x 5,9 m; wysokośċ 5, 9 m). Kaplica to malutkie pomieszczenie, na wejście do którego każdego dnia czeka tłum wiernych.

Po długim oczekiwaniu w kolejce schylając się wchodzi się do Kaplicy Anioła -to właśnie tutaj anioł ukazał się kobietom przybyłym w niedzielę wielkanocną do grobu Jezusa. W centrum kaplicy znajduje się kwadratowy ołtarzyk. Jego mensa zrobiona jest z fragmentu więszego bloku skalnego. Jest to jedyna pozostałośċ po kamieniu wspomnianym w ewangeliach. Miał on byċ zatoczony u wejścia do grobu Jezusa. Rozbito go w czasie najazdu perskiego.Z tego miejsca wchodzi się do właściwego grobu.

Krótka modlitwa przy kamieniu, na którym złożono ciało Chrystusa jest najważniejszym momentem każdej pielgrzymki do Ziemi Świętej.

Niestety, ilość osób, które chcą tego doświadczyć jest tak duża, że w Grobie można pobyć tylko kilka sekund.

Dla prawosławnych jedną z największych świętości znajdujących się w bazylice, jest kamień, na którym ciało Chrystusa zostało namaszczone i owinięte w całun przed złożeniem do grobu. Znajduje się tuż obok, poniżej Golgoty.

Jest podłużny, wiszą nad nim bogato zdobione lampy. Prawosławni godzinami potrafią leżeć na zimnej posadzce całując ten kamień, dotykając go, przytulając i płacząc nad nim.