Katedra w Meksyku

Zwiedzanie miasta Meksyk często rozpoczyna się od ogromnego placu Zócalo – drugim pod względem wielkości na świecie po Placu Czerwonym w Moskwie - oficjalnie zwany Plaza de la Constitución (Plac Konstytucji).

Ta oficjalna nazwa rzadko jest używana - zamiast niej funkcjonuje zwyczajowe określenie: Zócalo. Po północnej stronie placu znajduje się katedra Metropolitana (hiszp. Catedral Metropolitana de la Asunción de María lub Catedral Metropolitana de la Ciudad de México), jeden z największych kościołów w Ameryce Łacińskiej - 100 m długości i 46 m szerokości.

Jest najstarszą katedrą Ameryki. powstawała od XVI do XIX w., gdyż wielkim problemem okazało się grząskie podłoże. Katedra, budowana z ciosanego kamienia i wulkanicznej czerwonej skały w ciągu trzech stuleci, zawiera w swojej architekturze elementy renesansu, baroku i neoklasycyzmu.

Podwaliny pod budowę katedry położył w 1524 r. Hernan Cortes, hiszpański zdobywca, który na jesieni 1519 r. dotarł do azteckiego Tenochtitlán. Po powstaniu Azteków w 1521r. zniszczył je, zakładając na zgliszczach nowe miasto – Meksyk. Katedra została zbudowana na miejscu tzompantli - miejsca służącego Aztekom do składania czaszek z ofiar.

Do budowy kościoła wykorzystano kamień ze zburzonych indiańskich piramid-świątyń. Po 1532 r. budowę przerwano, ponieważ zdaniem króla Hiszpanii świątynia była za mała. W 1547 kościół zyskał status katedry. Prace budowlane wznowiono w 1563 r. wzorując się na katedrze w Sewilli. Pod koniec XVII w. ukończono fasadę z bazaltu i piaskowca, a pod koniec XVIII w. kopułę i obie wieże (pod kierunkiem José Damián Ortiz de Castro). Okazała budowla z bazaltu i granitu została ukończona dopiero w 1689 r. Ale ostateczne prace, w tym budowa wież, zostały ukończone dopiero w 1813 r. 

Katedra jest budowlą pięcionawową na planie krzyża łacińskiego, długą na 100 m. Obie wieże mają po 61 m wysokości. Od strony placu Zócalo do jej wnętrza prowadzą trzy portale. Górną część wytwornej fasady i wieże, zwieńczone nietypowymi kopułami w kształcie dzwonów, zaprojektowali dwaj wielcy architekci neoklasycyzmu: Manuel Tolsa i Jose Damian Ortiz de Castro.

Manuel Tolsa (1757-1816) był architektem i rzeźbiarzem hiszpańskim, który przez 25 lat pracował na terenie Meksyku. Od strony wschodniej do katedry przylega kaplica Sagrario Metropolitano, mająca prawdopodobnie najlepiej wykonaną w stylu baroku hiszpańskiego fasadę w Ameryce Łacińskiej. 

Katedra została zbudowana na grząskim gruncie, stąd ciągłym problemem jest jej osiadanie. Dotyczy to zwłaszcza obu wież, które ważą 127 tysięcy ton. W 2000 r. dzięki staraniom władz miasta Meksyk katedra została wpisana na listę 100 najbardziej zagrożonych budowli świata.

Monumentalna katedra jest raczej mroczna, lecz delikatnie rozjaśnia ją  łagodne światło przenikające przez współczesne witraże. We wnętrzu zachwycają: Altar del Perdon (Ołtarz Przebaczenia) z ogromnym retabulum z XVII-w oraz frapujący Ołtarz z Czarnym Chrystusem, dzieło Jeronima de Balbasa.

Według legendy, postać Zbawiciela pochłonęła truciznę z kielicha przeznaczonego dla proboszcza. Figura Chrystusa sczerniała, ale ksiądz przeżył. Zarówno ołtarz jak i przestrzeń za nim oraz zawile rzeźbione stalle chóru (zniszczone w czasie pożaru w 1967 r.) zostały odrestaurowane. 

Na końcu środkowej nawy widać wspaniały, ukończony w 1737 r., Altar de los Reyes (Ołtarz Królów), również projektu de Balbasa - jedno z arcydzieł churrigueryzmu (churrigueryzm to nazwa kierunku występującego w Hiszpanii w okresie baroku, utworzona od nazwiska rodziny rzeźbiarzy i architektów Churriguera: José Simóna i jego synów.

Styl powstał pod koniec XVII wieku i cechował się znacznym nagromadzeniem dekoracji, zarówno architektonicznych, jak też rzeźbiarskich i malarskich, które przesłaniały układ konstrukcyjny budowli.

Łączył ze sobą detale włoskie i niderlandzkie oraz motywy meksykańskie, tworząc często zawiłe wzory roślinne w postaci splątanych ornamentów umieszczanych na płaszczyznach ścian - kwiatony, festony - w połączeniu z łamanymi gzymsami, spiralnymi kolumnami, itp. Stosowany był głównie do dekoracji wnętrz i portali).

Przypomina dużą, bogato zdobioną niszę, z pozłacanymi rzeźbami, cherubinami, aniołami, świętymi. Dwa środkowe obrazy to: „Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny” i „Pokłon Trzech Króli” Juana Rodrigueza Juareza.

Ołtarz jest wykonany z 23-karatowego złota. Przedstawia kanonizowanych królów i królowe, wśród nich Kazimierza Jagiellończyka. Zbudowany został specjalnie dla władców Hiszpanii, gdyby postanowili odwiedzić Meksyk. Żaden z hiszpańskich monarchów nie przybył jednak do Nowego Świata. 

Ołtarz Królów jest jednym z najpiękniejszych przykładów dojrzałego baroku w meksykańskiej sztuce kolonialnej. 

W takiej samej manierze jest zrobiona fasada El Sagrario Metropolitano, kaplica Najświętszego Sakramentu. Budowla pochodzi z XVII wieku, fasada jej jest wymyślnie zdobiona dużą ilością rzeźb świętych z czerwonego i białego kamienia w stylu churrigueryzmu.

Wzdłuż katedry, po wschodniej i zachodniej stronie, ciągnie się rząd 14 bocznych kaplic. Zakrojone na szeroką skalę prace renowacyjne uratowały świątynię, która powoli zaczęła się zapadać w gąbczaste podłoże, ale konstrukcję nadal podtrzymują rusztowania. Pośrodku ogromnej budowli stoi wahadło, które pokazuje, jak katedra się przechyla. W podziemiach jest umieszczona specjalna aparatura, która ma to powstrzymywać.

Ale nie wiadomo, co się stanie za ileś lat. Kościół osiada bowiem w miękkiej glinie dawnego jeziora Texcoco. Na wyspach tego jeziora Aztekowie założyli kiedyś swoją stolicę Tenochtitlan. Potem Hiszpanie - pod wodzą Hernana Cortesa - ją zniszczyli, jezioro zasypali i wznieśli swoje budowle. Teraz katedra to dotkliwie odczuwa.