Subiaco

W okolicach Rzymu jest wiele miejsc, które warto odwiedzić. Niektóre z nich to wspaniałe miejsca na odpoczynek, inne zapewniają też lekcję historii i kultury.

Do tych ostatnich należy Subiaco, położone wśród gór Albano, ok. 80 km na północny wschód od Rzymu.
Subiaco powstało w czasach Nerona. Miasto założyli niewolnicy, których cesarz zatrudnił do budowy tamy i willi nad jednym z trzech sztucznych jezior, które z jego rozkazu utworzo­no na rzece Aniene. Pięć wieków później (499r.) osiadł w tym miejscu bogaty młodzieniec, Benedykt z Nursji, który przez trzy lata mieszkał w grocie (Sacro Speco), oddając się modlitwie i rozmyśla­niom.

Obecnie w Subiaco, uznawanym za miejsce narodzin zachodniego monastycyzmu, jest wiele klasztorów, kościołów, dzwonnic, zdobionych freskami kaplic i grot wyku­tych w zboczu góry, połączonych malowniczymi przejściami. 

Około 529 r. Benedykt opuścił Subiaco, by kontynuować dzieło na Monte Cassino. W XIV w., w dobie odnowy życia benedyktyńskiego, Subiaco stało się klasztorem przyciągającym mnichów z całej Europy. Wśród odwiedzających je byli także Polacy, między innymi Paweł Włodkowic. Niektórzy z nich zostali tam mnichami. W zachowanych spisach zmarłych mnichów widnieją imiona kilku Polaków.

W Subiaco można zobaczyć grotę, w której początkowo mieszkał św. Benedykt. Wokół niej w późniejszym okresie zbudowano zawieszony wśród skał klasztor zwany Sacro Specco czyli Św. Groty, który  w XIII w. został ozdobiony pięknymi polichromiami. Do klasztoru w Subiaco prowadzi wąska i kręta droga, z której rozpościera się malowniczy widok na góry Albano.

Dębowa aleja prowadzi do Sacro Speco – pierwszego benedyktyńskiego klasztoru. Po pokonaniu kilku stromych schodków zobaczymy jakby wrośnięte w skałę opactwo. W galerii prowadzącej do górnego kościoła wchodzących wita fresk Matki Bożej z Dzieciątkiem i postaci czterech Ewangelistów. Z okien roztacza się wspaniały widok na leżącą u stóp skały dolinę. Gdzieś w dole znajduje się grota, w której młody Benedykt skrył się przed pokusami świata i przyjemnościami, których zażywali żacy Wiecznego Miasta. 

Benedykt urodził się w Nursji, w zamożnej rodzinie szlacheckiej. Jako młody chłopak został wysłany do szkoły w Rzymie. W wieku około 20 lat postanowił uciec od zgiełku wielkiego miasta. Schronił się w surowej grocie w Subiaco – opowiada przewodnik. Na ścianach Biblia pauperum przedstawia sceny z życia Jezusa. W głębi kościoła freski przedstawiające sceny z życia Benedykta: Patron Europy w szatach pontyfikalnych w otoczeniu świętych i dwa freski ukazujące dokonane przez niego cuda. 

Benedykt mieszkał w grocie, w surowych warunkach. Odwiedzał go jedynie zaprzyjaźniony mnich. Z biegiem czasu sława jego świętości dotarła jednak do pobliskiego klasztoru w Vicovaro. Mieszkający w nim mnisi poprosili Benedykta, by został ich opatem. Liczyli na to, że jako asceta zatopi się w modlitwie oraz kontemplacji i nie będzie się wtrącał w ich próżniacze życie.

Ale Benedykt postawił podwładnym twarde warunki. Fresk ukazuje scenę, jak rozpasani braciszkowie postanowili otruć nowego opata. Przynieśli Benedyktowi kielich z winem zaprawionym trucizną. On przeżegnał napój krzyżem, a wtedy naczynie gwałtownie pękło. Zabójcza ciecz rozlała się na podłogę. Benedykt opuścił ich klasztor i wrócił do groty w Subiaco.

Schodzimy do surowej groty. Wita nas marmurowa postać młodego Benedykta wpatrzonego w krzyż. Tuż pod sklepieniem groty kosz i lina. Przypominają, że Święty żywił się tylko tym, co spuszczał mu z góry zaprzyjaźniony mnich Roman. Z biegiem czasu do Benedykta zaczęli przychodzić po radę okoliczni mieszkańcy i księża. Przyjmował ich w Grocie Pasterzy. Kiedyś można było się do niej dostać, pokonując strome zbocze góry, dziś prowadzą tam Święte Schody. Freski wokół nich przypominają, że po śmierci czeka nas życie u boku Chrystusa.

Z biegiem czasu Benedykt zaczął zakładać nowe klasztory. Przyczepiony do skalistych gór klasztor w Subiaco w ciągu wieków został pokryty licznymi freskami. Jednym z przykładów ikonografii średniowiecza jest wizerunek przedstawiający św. Franciszka z Asyżu na anonimowym fresku, namalowanym w kaplicy noszącej tytuł Sacro Speco.

Prawdopodobnie wykonano go jeszcze za życia św. Franciszka, który będąc czcicielem sławnego w całej Europie św. Benedykta, w 1224 r. odbył pielgrzymkę do grot w Subiaco, gdzie znajdowała się jego pustelnia. Istnieje hipoteza, według której fresk mógł być namalowany wkrótce po śmierci św. Franciszka w 1226 r. z okazji jego rychłej kanonizacji, która odbyła się 16 lipca 1228 r.