Kościół św. Anny

Na północ od Wzgórza Świątynnego w Jerozolimie, nieopodal jego północnego i zachodniego muru, wznoszą się budynki Mameluków.

Zostały one wzniesione w latach 1250-1517. Wśród wąskich uliczek znajdują się tutaj liczne meczety, szkoły religijne oraz klasztory.

Kunsztownie zdobione, są przykładem wspaniałych dokonań architektury islamu. Tuż obok wznosi się najpiękniejszy przykład architektury Krzyżowców w Jerozolimie - kościół św. Anny (XII wiek) zbudowany w pobliżu Bramy św. Szczepana.

Obok tego pięknego romańskiego kościoła znajdują się zabytkowe ruiny z biblijną sadzawką Betesda, Sadzawka Owcza - (hebr. בית חסדא).

Jest to sadzawka, czyli basen wodny w muzułmańskiej części Jerozolimy, na szlaku doliny Bet Zeta. 

Opisuje ją Ewangelia Jana jako otoczoną pięcioma przykrytymi dachem kolumnadami, czyli krużgankami, położoną w pobliżu Bramy Owczej (J 5,1-8).

Była miejscem cudownych uzdrowień. Do XIX w. nie wiedziano, gdzie się znajduje. Podejrzewano, że późniejszy redaktor Ewangelii Jana stworzył ją, jako pojęcie literackie, metaforyczne.

Ostatecznie jednak odnaleziono ruiny, które pasują do opisu z Ewangelii. Herod, w związku z budową nowej świątyni, kazał odbudować te wielkie zbiorniki wody i otoczył je z czterech stron halami portykowymi, a piątą halę wzniósł wyżej, na murze rozdzielającym obie cysterny.

Tutaj zbierali się chorzy, aby wodą z sadzawek, uchodzącą za cudowną, ulżyć własnym cierpieniom. Miejsce to nazywa się Ber Hesda, Dom Miłosierdzia.

Kościół św. Anny jest najlepiej zachowanym kościołem w stylu romańskim. Wybudowany został ok. 1100 r. przez krzyżowców. Upamiętnia narodziny Maryi.

Według tradycji chrześcijańskiej stał tutaj dom Anny i Joachima, rodziców Maryi. Kościół ufundowała w 1150 roku królowa Alda.

Była ona wdową po pierwszym królu Jerozolimy epoki krzyżowców, Baldwina I. Sułtan Saladyn po zajęciu Jerozolimy, zamienił kościół na meczet, a klasztor na szkołę koraniczną. Dziś można jeszcze odczytać dedykację sułtana Saladyna umieszczoną nad głównym portalem.

W latach sześćdziesiątych XIX w. sułtan osmański Abdul Medjid podarował ten kościół Napoleonowi III w podzięce za pomoc francuską, udzieloną w czasie Wojny Krymskiej. Na rozkaz cesarza odrestaurowano pierwotny dokładnie wygląd kościoła. 

Ta trójnawowa bazylika romańska, zbudowana z ciężkich bloków kamiennych z małymi okienkami, posiada wspaniałą akustykę. Bryła kościoła św. Anny jest zwarta, kanciasta i surowa, jak na architekturę krzyżowców przystało. 

Pod kościołem znajduje się niewielka krypta, która podobno  znajduje się dokładnie w miejscu domu Joachima i Anny.

W okresie Drugiej Wojny Światowej żołnierze Armii Polskiej na Wschodzie umieścili przy ołtarzu w krypcie pamiątkową tablicę o następującej treści:
W ZBROJNYM POCHODZIE DO POLSKI PRZEZ
ZIEMIĘ ŚW. UCZNIOWIE SZKÓŁ PODCHORĄŻYCH
CENTRUM WYSZKOLENIA ARMII POLSKIEJ NA
WSCHODZIE ODDAJĄC HOŁD NIEPOKALANEJ W
MIEJSCU JEJ NARODZENIA – POLECAJĄ SIĘ JEJ
OPIECE NA ZAWSZE – A SZCZEGÓLNIE NA OKRES
WALKI O WOLNOŚĆ OJCZYZNY I POWRÓT DO
SWYCH RODZIN. JEROZOLIMA 29-1-1944.

Polska tablica jest obecnie przechowywana w Nowym Domu Polskim sióstr Elżbietanek w Jerozolimie.

W kościele św. Anny można spędzić długie godziny, słuchając, jak dźwięki niosą się po romańskim murach. Ale tuż za murem tętni życiem stara Jerozolima, która ma nam jeszcze wiele do zaoferowania...

Cezarea Nadmorska

Cezarea Nadmorska, Cezarea Palestyńska, Caesarea Palestina, Caesarea Maritima, Caesarea Stratonis, Stratonis Turris, obecnie osada Kajsarije, to miasto portowe w Palestynie nad Morzem Śródziemnym, założone 37-34 p.n.e. przez króla Judei Heroda I Wielkiego na terenie dawnej osady helleńskiej, zwanej Wieżą Stratona, a ku czci Oktawiana Augusta, adoptowanego syna Cezara, nazwane Cezareą.Na północnym wybrzeżu Judei brakowało naturalnego portu głębokowodnego i dlatego Herod wybudował go od zera w Cezarei, używając przy wznoszeniu ogromnych fundamentów nowatorskiej techniki z zastosowaniem potężnych kamiennych bloków.

Cezarea była siedzibą rzymskich prokuratorów Judei i Samarii oraz przez prawie 600 lat Cezarea stolicą rzymskiej prowincji Judei. Cesarz Wespazjan podniósł miasto do rangi kolonii rzymskiej z tytułem Colonia Primo Flavia Augusta Caesariensis. Za panowania Aleksandra Sewera miastu nadano nazwę Metropolis Provinciae Syriae Palestinae. Cezarea wymieniana jest często w źródłach starożytnych, a dokładnie została opisana przez Józefa Flawiusza w „Dawnych dziejach Izraela" i „Wojnie żydowskiej". Ośrodek hellenizmu w hebrajskiej Palestynie. Punkt oparcia Rzymian w czasie wojny żydowskiej (66-70). Jeden z głównych ośrodków starożytnego chrześcijaństwa, związany z działalnością apostołów Piotra i Pawła (więzionego tu 2 lata).

Około 231 w Cezarei Nadmorskiej przebywał filozof i teolog Orygenes, który założył tu szkołę filozoficzną. Z Cezarei Nadmorskiej pochodzili historycy Euzebiusz (biskup Cezarei) i Prokopiusz. Za czasów swej świetności miasto było jednym z wielkich portów handlowych Cesarstwa Rzymskiego. Cezarea straciła na znaczeniu w okresie panowania bizantyjskiego i arabskiego. W czasie wypraw krzyżowych przeżyła gwałtowny upadek, a w roku1256 została całkowicie zburzona. Z uwagi na rozmiary miasta w wyniku dotychczasowych wykopalisk udało się odsłonić jedynie niewielką jego część. Do dziś zachowały się ruiny budowli rzymskich (hipodrom, amfiteatr na 3500 miejsc, akwedukt z II w., domy z mozaikami) i bizantyjskich (V-VI w.), ruiny synagogi, mury miejskie z bramą i resztki katedry z czasów wypraw krzyżowych (XIII w.).

Ruiny Cezarei są rozległe i tylko częściowo odkryte i przebadane. Na dzieje miasta nakładają się pozostałości czterech epok: rzymskiej, bizantyńskiej, arabskiej i krucjat. Najuboższe są arabskie, prawie niewidoczne. Bo Arabowie we wczesnym etapie swego rozwoju, kiedy opanowali miasto w roku 640, nie byli jeszcze ludem cywilizacji miejskiej, lecz pustyń.

Cywilizacja – w tym wypadku bizantyńska – nie upadła pod wpływem uderzenia z zewnątrz, lecz na skutek utraty motywacji do jej pielęgnowania. Tak się właśnie stało po najeździe Arabów, którzy w VII wieku zniszczyli wschodnie prowincje Bizancjum i zahamowali wspaniale kwitnące chrześcijaństwo na Wschodzie.

Niektórzy uważają, że Bizancjum narodziło się nie tylko w Konstantynopolu, dokąd w roku 330 Konstantyn przeniósł się ze swoim dworem z Wiecznego Miasta, ale i w Cezarei. W tym drugim przypadku dlatego, że zamieszkały tam biskup, pisarz i historyk, Euzebiusz, stworzył dla Bizancjum doktrynę: jak Chrystus panuje w niebie, tak z woli Boga ziemską władzę dzierży Konstantyn, pierwszy cesarz chrześcijański. A po nim – jego następcy. Doktryna ta obowiązywała na chrześcijańskim Wschodzie aż do upadku Konstantynopola w roku 1453, które to zdarzenie przyniosło ostateczny kres trwaniu ponad tysiącletniego cesarstwa chrześcijańskiego.

Tak intensywny rozwój Cezarei nastąpił nie w okresie rzymskim, lecz w bizantyńskim i obejmował trzysta lat, aż do owej złowróżbnej daty, roku 640. Miasto mogło liczyć podówczas nawet sto tysięcy mieszkańców, stając w rzędzie największych skupisk ludzkich w basenie Morza Śródziemnego.

W pierścieniu nowych murów, znacznie rozleglejszych aniżeli rzymskie, zamknięto lawinowo powstające dzielnice. Dobudowano kolejny akwedukt, funkcjonowały stare termy, zakładano nowe, budowano wspaniałe wille, po których pozostały przecudne posadzki mozaikowe, odkrywane niekiedy na terenie okolicznych kibuców, daleko od centrum miasta. Pogańskie świątynie rozebrano. Na ich miejscu wystawiono kościoły, bardzo liczne, skoro samych martyriów było aż dziewięć.

Na sztucznie usypanej przez Heroda Wielkiego platformie, gdzie wznosiła się najwspanialsza świątynia rzymska Romy i Augusta, stanął teraz ogromny kościół św. Prokopiusza, lokalnego męczennika, opiekuna i patrona miasta. Jego kult był tak powszechny w Cezarei, iż noworodkom nadawano jego imię: Prokopiusz i Prokopia, w zależności od płci dziecka.

Euzebiusz opisał męczeństwo tego chrześcijanina podczas ostatniego prześladowania za panowania Dioklecjana, a na Wschodzie – Maksymina. Najsroższe bowiem prześladowania miały miejsce właśnie w Cezarei, w której odsetek ludności chrześcijańskiej był najwyższy w całej rzymskiej Palestynie.

Geneza chrześcijaństwa sięga czasów apostolskich, samych Piotra i Pawła, ale także Filipa, który niejako wyspecjalizował się w nauczaniu ludności greckiej z miast nadmorskich, w tym Cezarei. W pierwszych dekadach III wieku przeniósł się tu z Aleksandrii prześladowany straszliwie za Decjusza w roku 251 sam wielki Orygenes, założyciel sławnej biblioteki, wzbogacanej później przez Pamfiliusza, ale głównie przez Euzebiusza z Cezarei.

Największa na Wschodzie biblioteka chrześcijańska nie ustępowała nawet aleksandryjskiej. Korzystali z jej zasobów wielcy doktorzy Kościoła, jak Hieronim, czy Grzegorz z Nazjanzu.

Z nostalgią krążę po mizernych resztkach tego ważnego miasta chrześcijaństwa, obwiedzionego murami przez krzyżowców, pospiesznie stawianych w roku 1252 w obecności króla Ludwika Świętego.

Jak się miało okazać – na próżno… cztery lata później Cezarea Nadmorska została całkowicie zburzona.