Muzeum Śląskie w Katowicach

Kiedyś supernowoczesny, wyposażony w windy, schody ruchome i fotokomórki gmach był jednym z najdoskonalszych przykładów międzywojennego modernizmu.

W 2007 roku Riegler Riewe Architekten zaproponowali ukrycie przestrzeni ekspozycyjnych nawet 14 metrów pod ziemią, aby wyeksponować pokopalniane zabytki i stworzyć wokół przestrzeń publiczną.

Gdy w styczniu 1929 roku, decyzją Sejmu Śląskiego powoływano do życia Muzeum Śląskie nikt pewnie nie przewidywał, jak burzliwe losy czekają siedzibę tej instytucji.

Po plebiscycie w 1921 roku, w wyniku którego część Śląska została przyłączona do Polski, budowa muzeum w stolicy regionu – Katowicach stała się sprawą polityczną.

Musiała powstać placówka, zajmująca się gromadzeniem pamiątek kultury materialnej i duchowej wytworzonych na Śląsku, ich prezentowaniem i popularyzacją wiedzy na temat dziejów Śląska.

Dość długo trwały przygotowania do budowy siedziby nowej instytucji – pierwszy konkurs, ogłoszony w 1929 roku pozostał nierozstrzygnięty, ostatecznie w 1934 roku zaprojektowanie gmachu dla muzeum, mającego symbolizować niepodległość Śląska, powierzono najważniejszemu działającemu wówczas w regionie architektowi, Karolowi Schayerowi.

Tuż obok monumentalnej bryły siedziby Sejmu Śląskiego (dziś to Urząd Marszałkowski) w 1936 roku ruszyła budowa potężnego obiektu muzealnego, założonego na planie litery "H" i liczącego osiem kondygnacji.

Supernowoczesny, wyposażony w windy, schody ruchome i fotokomórki gmach był jednym z najdoskonalszych przykładów międzywojennego modernizmu.

Latem 1939 roku zakończyły się prace budowlane i wkrótce gmach miał być oddany do użytku.

To się oczywiście nie stało – a w 1941 roku Niemcy budynek rozebrali.

Dziś w jego miejscu stroi socmodernistyczny gmach, zaprojektowany w latach 50. przez Aleksandra Frantę i Henryka Buszkę.

Przez kolejne ponad 40 lat rolę śląskiego muzeum pełniło Muzeum Górnośląskie w Bytomiu.

Dopiero w 1984 roku restytuowano instytucję o nazwie Muzeum Śląskie, a na jej siedzibę władze przeznaczyły XIX-wieczny hotel przy Alei Korfantego.

Choć dogodnie położony, budynek od razu był za mały na potrzeby placówki, dlatego już w 1986 roku ogłoszono konkurs na nową siedzibę.

Wygrała wtedy wizja, zgłoszona przez Jana Fiszera.

Nie udało się jednak pozyskać praw do działki, na której nowe muzeum miało stanąć i projekt przepadł.

Prowizorka – czyli działalność Muzeum Śląskiego w zabytkowym hotelu – trwała aż do 2014 roku, kiedy to ukończona została budowa nowej siedziby tej instytucji.

Międzynarodowy konkurs na koncepcję architektoniczną nowego gmachu Muzeum Śląskiego ogłoszono w 2006 roku.

Obejmował on nie tylko projekt budynku, ale i zagospodarowanie przestrzeni wokół niego – muzeum miało bowiem powstać na terenie nieczynnej od 1999 roku Kopalni Węgla Kamiennego "Katowice".

Konkurs rozstrzygnięto w czerwcu 2007 roku, ocenie poddano 18 nadesłanych projektów.

Pierwszą nagrodę przyznano propozycji pracowni Riegler Riewe Architekten z Grazu. Austriacy zaproponowali ukrycie wszystkich przestrzeni ekspozycyjnych nawet 14 metrów pod ziemią, aby lepiej wyeksponować pokopalniane zabytki i wokół muzeum stworzyć przestrzeń publiczną.

Bo poza nowymi obiektami z przestrzeniami ekspozycyjnymi projektanci musieli w nowy kompleks zabudowy wpisać także obiekty zabytkowe: maszynownię i wieżę wyciągową szybu "Warszawa" oraz dawny magazyn odzieżowy.

Wieża zamieniła się w wieżę widokową, magazyn zaadaptowano do potrzeb Centrum Scenografii Polskiej, zaś w maszynowni powstała restauracja.

Główny budynek muzealny ma siedem kondygnacji – z czego cztery powyżej powierzchni ziemi (mieszczą się tu biura).

Poza tym na terenie muzeum nie powstał żaden nowy gabarytowy obiekt - nad ziemią zobaczyć można tylko szklane boksy, doświetlające sale wystawowe.

Mleczne, półprzejrzyste, przypominają minimalistyczne lampiony, wyrastające z postindustrialnego krajobrazu.

Nad całym założeniem góruje sylwetka wieży wyciągowej kopalnianego szybu – najbardziej chyba charakterystyczny symbol śląskiego pejzażu.

"Serce" muzeum – czyli wystawy – ulokowane zostały poniżej poziomu gruntu.

Łatwo w tym zabiegu doszukać się też symbolicznego znaczenia – w końcu przez wieki to, co najcenniejsze na Śląsku wydobywane było spod ziemi.

To tam znalazły się doświetlane z góry przestrzenie ekspozycyjne, sale konferencyjne i edukacyjne, biblioteka, pracownie muzealne, pomieszczenia techniczne, magazynowe i pomocnicze oraz główny hol, rozległy na tyle, by można było urządzać w nim koncerty czy spektakle.

Oficjalnie placówka ma zostać otwarta wiosną 2015 roku – do tego czasu instalowana będzie tu ekspozycja stała.

Muzeum Śląskie powstało niedaleko słynnego "Spodka", naprzeciwko kampusu uniwersyteckiego oraz w bezpośrednim sąsiedztwie dwóch innych, niezwykle ważnych  nowych miejskich inwestycji: siedziby Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia oraz Międzynarodowego Centrum Kongresowego.

Razem z nimi utworzy kompleks obiektów użyteczności publicznej, przyciągających zapewne tysiące ludzi i stanowiących ważny punkt na kulturalnej i edukacyjnej mapie regionu.