Peixe-boi

W wodach Amazonii żyje Trichechus inunguis z rzędu syren czyli peixe-boi da Amazonia (amazońska ryba-krowa) – najmniejsza z żyjących na świecie peixe-boi.

Jednak słowo najmniejsza nie oznacza, że jest malutka. Dorosły osobnik ma około 2,8 – 3 metry długości i może ważyć nawet 450 kg. 

Piexe-boi ma brązowo-czarny kolor i twardą, wytrzymałą skórę. Większość osobników ma białą łatę na części brzusznej.

Ta cecha, w połączeniu z brakiem paznokci płetw piersiowych, pomaga w odróżnieniu peixe-boi z Amazonii od ich morskich i afrykańskich krewnych. Ten gatunek jest także jedynym, który występuje wyłącznie w wodach słodkich - można spotkać go we wszystkich rzekach w dorzeczu Amazonki i Orinoko.

Żywi się głównie roślinami wodnymi i zalewanymi przez wodę - dziennie może skonsumować rośliny o wadze odpowiadającej 8% masy własnego ciała. Dziennie poświęca około ośmiu godzin na jedzenie. Pochłonięta żywność jest przechowywana w organizmie w postaci tłuszczu, w celu zaspokojenia potrzeb energetycznych w porze suchej, gdy jest mniej żywności.

Ryba-krowa kiedy nie je to z reguły śpi. Około połowy dnia poświęca na spanie. Metabolizm peixe-boi ma jednak tylko 36% wydajności innego ssaka o tej samej wielkości. Dzięki temu ryba-krowa może przebywać do 20 minut pod wodą, bez konieczności oddychania.

Z reguły samica peixe-boi wydaje na świat jedno małe, które przez dwa lata karmione jest piersią matki. Ciąża trwa 13 miesięcy. Matka jest bardzo troskliwa i opiekuńcza: to ona podaje jedzenie, uczy dziecko pływać i wypływać, aby oddychać.

W przeszłości te ssaki były łakomym kąskiem dla myśliwych ze względu na smaczne mięso i wartościową skórę. Dziś, mimo że zwierzę znajduje się pod ochroną, miejscowa ludność małych rybackich wspólnot dokonuje nielegalnego polowania, w celu urozmaicenia monotonnego jadłospisu.

Oprócz polowań, główne zagrożenie dla tych ssaków stanowi niszczenie i degradacja naturalnych siedlisk do czego przyczynia się również przemysł i wpuszczanie do rzek rtęci i pestycydów.

Występowanie peixe-boi w naturze jest istotne dla ekosystemu, gdyż… nawożą one wodę rzeki poprzez substancje odżywcze znajdujące się w ich moczu i kale. Te składniki przyczyniają się do rozwoju fitoplanktonu, który stanowi podstawę łańcucha pokarmowego w wodnym środowisku. Poza tym ryby te dokonują naturalnej kontroli wzrostu wodnych roślin.

Ci, którzy chcą zobaczyć peixe-boi,  a nie mają czasu, żeby obserwować je w naturalnym środowisku, mogą wybrać się do Bosque da Ciencia w Manaus lub do elektrowni wodnej w Balbina. Tam w ogromnych akwariach można obserwować te ssaki.

W Balbina, położonej około 200 km od Manaus możliwy jest bezpośredni kontakt z peixe-boi.

Można tu również zobaczyć narzędzia służące do polowania na te ssaki. Jako że mają one twardą skórę poluje się na nie – oczywiście w sposób nielegalny – przez uduszenie. Następuje ono albo w drodze przypadku, kiedy peixe-boi wpadnie w sieci, których nie potrafi rozerwać, bądź przez celowe działania kłusownika.

Jest to dokonywane w dosyć brutalny sposób. Kiedy peixe-boi wynurzy się, aby zaczerpnąć powietrza, podpływa do niego mała łódka z kłusownikiem zaopatrzonym w boję na sznurku, młotek i dwa drewniane kołki. Te drewniane kołki wbijane są za pomocą młotka w otwory nosowe peixe-boi, a boja zostaje przywiązana do jednego z kołków.

Oczywiście ból zwierzęcia jest tak ogromny, że szybko ucieka od łódki zanurzając się w rzece i ciągnąc boję. Nie mogąc oddychać powoli peixe-boi dusi się. Boja pozwala zlokalizować miejsce, w którym są zwłoki ssaka i kłusownik może wyciągnąć swoją zdobycz. 

W 2003 roku w Parku Narodowym Anavilhanas (brazylijska Amazonia na terenie gminy Novo Airao w wodach rzeki Rio Negro) rozpoczął się program ochrony peixe-boi.

Jednym ze sposób uświadomienia tubylczej ludności ważności peixe-boi dla ekosystemu jest organizowany co roku w Novo Airao – mieście, które ma w herbie tego ssaka – festiwalu folklorystycznego pod nazwą Peixe-boi.