Jednak słowo najmniejsza nie oznacza, że jest malutka. Dorosły
osobnik ma około 2,8 – 3 metry długości i może ważyć nawet 450 kg.
Piexe-boi ma brązowo-czarny kolor i twardą, wytrzymałą skórę. Większość
osobników ma białą łatę na części brzusznej.
Ta cecha, w połączeniu z brakiem
paznokci płetw piersiowych, pomaga
w odróżnieniu peixe-boi z Amazonii od ich morskich i
afrykańskich krewnych. Ten gatunek jest także
jedynym, który występuje wyłącznie w
wodach słodkich - można spotkać go we
wszystkich rzekach w dorzeczu
Amazonki i Orinoko.
Żywi się
głównie roślinami wodnymi i zalewanymi przez wodę - dziennie może skonsumować rośliny o wadze odpowiadającej 8% masy własnego ciała. Dziennie poświęca
około ośmiu godzin na jedzenie. Pochłonięta żywność jest
przechowywana w organizmie w
postaci tłuszczu, w celu zaspokojenia potrzeb
energetycznych w porze suchej, gdy
jest mniej żywności.
Ryba-krowa kiedy nie je to z reguły śpi. Około połowy dnia poświęca na spanie. Metabolizm
peixe-boi ma jednak tylko 36% wydajności
innego ssaka o tej samej wielkości. Dzięki temu
ryba-krowa może przebywać do 20 minut pod wodą, bez konieczności oddychania.
Z reguły samica peixe-boi wydaje na świat jedno małe, które przez dwa lata
karmione jest piersią matki. Ciąża trwa 13 miesięcy. Matka jest
bardzo troskliwa i opiekuńcza: to ona podaje
jedzenie, uczy dziecko pływać i wypływać, aby oddychać.
W przeszłości te ssaki były łakomym kąskiem dla myśliwych ze względu na
smaczne mięso i wartościową skórę. Dziś, mimo że zwierzę znajduje się pod
ochroną, miejscowa ludność małych rybackich wspólnot dokonuje nielegalnego
polowania, w celu urozmaicenia monotonnego jadłospisu.
Oprócz
polowań, główne zagrożenie dla tych ssaków
stanowi niszczenie i degradacja
naturalnych siedlisk do czego przyczynia się również przemysł i
wpuszczanie do rzek rtęci i pestycydów.
Występowanie peixe-boi w naturze jest istotne dla ekosystemu, gdyż… nawożą
one wodę rzeki poprzez substancje odżywcze znajdujące się w
ich moczu i kale. Te składniki przyczyniają się do rozwoju fitoplanktonu, który stanowi podstawę łańcucha pokarmowego w wodnym środowisku. Poza tym ryby te dokonują
naturalnej kontroli wzrostu wodnych roślin.
Ci, którzy chcą zobaczyć peixe-boi, a
nie mają czasu, żeby obserwować je w naturalnym środowisku, mogą wybrać się do
Bosque da Ciencia w Manaus lub do elektrowni wodnej w Balbina. Tam w ogromnych
akwariach można obserwować te ssaki.
W Balbina, położonej około 200 km od
Manaus możliwy jest bezpośredni kontakt z peixe-boi.
Można tu również zobaczyć
narzędzia służące do polowania na te ssaki. Jako że mają one twardą skórę
poluje się na nie – oczywiście w sposób nielegalny – przez uduszenie. Następuje
ono albo w drodze przypadku, kiedy peixe-boi wpadnie w sieci, których nie
potrafi rozerwać, bądź przez celowe działania kłusownika.
Jest to dokonywane w
dosyć brutalny sposób. Kiedy peixe-boi wynurzy się, aby zaczerpnąć powietrza,
podpływa do niego mała łódka z kłusownikiem zaopatrzonym w boję na sznurku,
młotek i dwa drewniane kołki. Te drewniane kołki wbijane są za pomocą młotka w
otwory nosowe peixe-boi, a boja zostaje przywiązana do jednego z kołków.
Oczywiście ból zwierzęcia jest tak ogromny, że szybko ucieka od łódki zanurzając
się w rzece i ciągnąc boję. Nie mogąc oddychać powoli peixe-boi dusi się. Boja
pozwala zlokalizować miejsce, w którym są zwłoki ssaka i kłusownik może
wyciągnąć swoją zdobycz.
W 2003 roku w Parku Narodowym Anavilhanas
(brazylijska Amazonia na terenie gminy Novo Airao w wodach rzeki Rio Negro)
rozpoczął się program ochrony peixe-boi.
Jednym ze sposób uświadomienia
tubylczej ludności ważności peixe-boi dla ekosystemu jest organizowany co roku w
Novo Airao – mieście, które ma w herbie tego ssaka – festiwalu
folklorystycznego pod nazwą Peixe-boi.
